برگرفته از سخنرانی دکتر مسعود کاویانی در سومین مدرسه علم داده مدرسه نوآوری در دانشکدگان علوم و فناوری‌های میان رشته‌ای دانشگاه تهران

داده‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین دارایی‌های استراتژیک سازمان‌ها، در عصر دیجیتال نقشی اساسی ایفا می‌کنند. هر سازمانی که به بهینه‌سازی فرآیندها، کاهش هزینه‌ها، بهبود کیفیت خدمات و تصمیم‌گیری‌های سریع و دقیق می‌اندیشد، نمی‌تواند از اهمیت داده‌ها غافل شود. با توسعه فناوری‌های نوین، داده‌ها به ابزاری کارآمد برای رقابت‌پذیری و ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان‌ها تبدیل شده‌اند. این مقاله به بررسی اهمیت داده‌ها در سازمان‌ها می‌پردازد و در ادامه، نمونه‌ای از کاربرد داده‌ها در صنعت غذا را بیان خواهد کرد.

اهمیت داده‌ها در تصمیم‌گیری‌های سازمانی

در سازمان‌ها و بازارهای سنتی، تصمیم‌گیری صرفا مبتنی بر تجربه و دانش فرد یا افرادِ کلیدی در آن سازمان و باار بود. این در حالی است که در سازمان‌های مدرن، تصمیم‌گیری تنها بر مبنای تجربه و دانش فردی نیست، بلکه با تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از منابع مختلف، تصمیم‌گیری‌ها به شکل علمی و مبتنی بر شواهد (evidence-based) انجام می‌شوند. به‌عنوان مثال، داده‌های مالی یا داده‌های فروش و بازاریابی، اطلاعات مهمی درباره نیازها و تمایلات مشتریان فراهم می‌کنند که می‌تواند سازمان را در تنظیم استراتژی‌های کسب و کار هدایت کند.

استفاده از داده‌ها در تصمیم‌گیری‌های سازمانی باعث می‌شود تا ریسک اشتباهات کاهش یابد و بهره‌وری سازمان افزایش پیدا کند. تجزیه و تحلیل داده‌ها نه‌تنها می‌تواند نقاط ضعف و قوت سازمان را شناسایی کند، بلکه با پیش‌بینی روندهای آینده به تصمیم‌گیری‌های مؤثرتر کمک می‌کند.

بهبود فرآیندهای عملیاتی و کاهش هزینه‌ها

داده‌ها این امکان را فراهم می‌کنند که سازمان‌ها بتوانند فرآیندهای عملیاتی خود را به‌صورت دقیق ارزیابی کنند. تحلیل داده‌های مربوط به منابع، انرژی، مواد اولیه و نیروی کار می‌تواند به بهینه‌سازی این منابع کمک کند. برای مثال، در یک کارخانه تولیدی، تحلیل داده‌ها می‌تواند به مدیران کمک کند تا بفهمند در کدام مرحله از تولید، بیشترین هدررفت اتفاق می‌افتد و چگونه می‌توان با تغییراتی ساده، هزینه‌ها را کاهش داد.

به عنوان نمونه در صنعت غذا، به‌ویژه در تولید مواد غذایی با تاریخ مصرف محدود، کاهش ضایعات و استفاده بهینه از مواد اولیه از اهمیت زیادی برخوردار است. داده‌ها می‌توانند به تشخیص نقاط اتلاف کمک کنند و در نتیجه، کاهش ضایعات و صرفه‌جویی در هزینه‌ها را به همراه داشته باشند.

افزایش کیفیت محصولات و خدمات

یکی دیگر از جنبه‌های مهم داده‌ها در سازمان، کمک به افزایش کیفیت محصولات و خدمات است. داده‌های جمع‌آوری‌شده از مشتریان، بازخوردها، و شکایات می‌تواند به سازمان‌ها در شناسایی نیازهای مشتری و بهبود کیفیت کمک کند. به‌عنوان مثال، با استفاده از داده‌های نظرسنجی و بازخورد مشتریان، شرکت‌ها می‌توانند بهبودهایی در محصولات خود ایجاد کرده و نیازهای بازار را بهتر پاسخ دهند.

در صنعت غذا، کیفیت محصولات از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا با سلامت و رضایت مشتریان مستقیماً در ارتباط است. با تحلیل داده‌های مرتبط با کیفیت مواد اولیه، فرآیند تولید و نظرات مشتریان، سازمان‌ها می‌توانند کیفیت محصولات خود را بهبود بخشند و مشتریان وفادار بیشتری جذب کنند.

شناسایی و پیش‌بینی روندهای بازار

یکی از کاربردهای مهم داده‌ها در سازمان‌ها، شناسایی و پیش‌بینی روندهای بازار است. تحلیل داده‌های بازار، مشتریان و رقبا به سازمان‌ها کمک می‌کند تا روندهای بازار را شناسایی کرده و پیش‌بینی کنند. این امر به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا زودتر از رقبا به تغییرات بازار پاسخ دهند و محصولات و خدمات خود را مطابق با نیازهای جدید مشتریان ارائه دهند.

برای نمونه در صنعت غذا، پیش‌بینی روندهای مصرف، بسیار مهم است. مثلاً تمایل به مصرف غذاهای سالم و ارگانیک در سال‌های اخیر افزایش یافته است. تحلیل داده‌های مشتریان، فروشگاه‌ها و حتی شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به شرکت‌های فعال در صنعت غذا کمک کند تا محصولات خود را بر اساس این روندها تطبیق دهند.

نمونه موردی: کاربرد داده‌ها در صنعت غذا (شرکت فرضی "سبزینه")

شرکت "سبزینه" به عنوان یک تولیدکننده مواد غذایی سالم و ارگانیک، از داده‌ها به‌طور گسترده در جهت بهبود فرآیندها و تصمیم‌گیری‌های خود استفاده می‌کند. این شرکت داده‌های مختلفی را از زنجیره تامین، خطوط تولید، نظرات مشتریان و بازار تحلیل می‌کند تا به اهداف خود دست یابد.

۱. پیش‌بینی تقاضا و مدیریت زنجیره تأمین

شرکت "سبزینه" با استفاده از داده‌های فروش سال‌های گذشته، تحلیل‌های فصلی و داده‌های محیطی، توانسته است سیستم پیش‌بینی تقاضای دقیقی ایجاد کند. این سیستم به شرکت کمک می‌کند تا مواد اولیه را به‌موقع سفارش دهد و انبار خود را به‌طور بهینه مدیریت کند. به‌عنوان مثال، در فصولی که تقاضا برای محصولات ارگانیک بیشتر است، این پیش‌بینی‌ها به "سبزینه" کمک می‌کند تا موجودی مواد اولیه و محصولات را به درستی تنظیم کند.

۲. کاهش ضایعات تولید

با استفاده از داده‌های مربوط به خط تولید و تحلیل روند تولید، "سبزینه" موفق به شناسایی نقاطی از تولید شد که ضایعات زیادی تولید می‌کنند. این داده‌ها به تیم‌های مهندسی و تولید کمک کرد تا فرآیندهای تولید را بهبود داده و ضایعات را کاهش دهند. به‌عنوان مثال، تنظیم دقیق زمان و دمای پخت در خط تولید به کاهش ضایعات محصولاتی که از کیفیت پایین برخوردار بودند، کمک شایانی کرد.

۳. بهبود کیفیت محصولات و رضایت مشتریان

داده‌های حاصل از نظرسنجی‌های مشتریان و بازخوردهای آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی به "سبزینه" این امکان را داد که نیازها و انتظارات مشتریان را بهتر درک کند. بر اساس این اطلاعات، شرکت اقدام به تغییر در فرمولاسیون برخی از محصولات کرد تا به طعم و بافت مطلوب مشتریان نزدیک‌تر شود. همچنین، نظرسنجی‌های دوره‌ای به "سبزینه" کمک کرد تا سطح رضایت مشتریان را سنجیده و با ارائه محصولات جدید و بهبود یافته، رضایت مشتریان را افزایش دهد.

۴. توسعه محصولات جدید بر اساس تحلیل داده‌ها

"سبزینه" با تحلیل داده‌های بازار و شناخت روندهای جدید مصرف، موفق به توسعه محصولات جدیدی شد که با تمایل روزافزون به مصرف محصولات کم‌چرب و ارگانیک مطابقت داشتند. داده‌های به‌دست‌آمده از بازار نشان داد که مصرف‌کنندگان به دنبال غذاهای گیاهی و با کالری کمتر هستند. بر این اساس، "سبزینه" محصولاتی نظیر نوشیدنی‌های سالم و میان‌وعده‌های کم‌چرب را به سبد محصولات خود اضافه کرد.

پس به صورت کلی می‌توان گفت که داده‌ها در سازمان‌ها به‌عنوان یک منبع مهم و استراتژیک تلقی می‌شوند که می‌توانند به بهبود فرآیندها، افزایش کیفیت محصولات، کاهش هزینه‌ها و ایجاد مزیت رقابتی کمک کنند. در صنعت غذا، داده‌ها نقش کلیدی در افزایش کیفیت و کاهش ضایعات ایفا می‌کنند. شرکت‌هایی مانند "سبزینه" با استفاده از تحلیل داده‌ها توانسته‌اند به نیازهای بازار پاسخ دهند، کیفیت محصولات خود را افزایش دهند و در نهایت رضایت مشتریان را جلب کنند.